નાનાપોઢા, કપરાડા અને ધરમપુર તાલુકાના વિસ્તૃત આદિવાસી પટ્ટામાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી પ્રેસ, પોલીસ તથા વિવિધ સરકારી સંસ્થાઓના નામ અને ચિહ્નોનો ગેરઉપયોગ કરીને કેટલાક તત્વો ખુલ્લેઆમ રોફ જમાવી ફરતા હોવાની ગંભીર ફરિયાદો સામે આવી રહી છે. સ્થાનિક લોકોમાં આ બાબતે ભારે ચર્ચા અને રોષ જોવા મળી રહ્યો છે. કહેવત મુજબ “જંગલમે મોર નાચા કિસને દેખા” જેવી સ્થિતિનો લાભ લઈ આવા લોકો વહીવટી ઢીળાશ અને દુરસ્થ વિસ્તારોનો ફાયદો ઉઠાવી ગેરકાયદેસર પ્રવૃત્તિઓ ચલાવી રહ્યા હોવાનું ચર્ચાઈ રહ્યું છે.
પ્રાપ્ત માહિતી મુજબ, છેલ્લા કેટલાય વર્ષોથી દિલ્હી અથવા અન્ય રાજ્યોમાં રજીસ્ટ્રેશન કરાવેલી કેટલીક સંસ્થાઓના નામે આદિવાસી વિસ્તારોમાં પ્રવેશ કરવામાં આવી રહ્યો છે. આ સંસ્થાઓ પ્રેસ, પોલીસ, ક્રાઈમ બ્રાન્ચ, એન્ટી કરપ્શન, માનવ અધિકાર, ગ્રાહક સુરક્ષા, સામાજિક ન્યાય અથવા વિવિધ ફાઉન્ડેશન જેવા આકર્ષક અને ભરોસાપાત્ર લાગતા નામો ધરાવે છે. આવા નામો સાંભળતા સામાન્ય નાગરિકો સહજ રીતે વિશ્વાસ મૂકી બેસે છે, જેના કારણે આ તત્વોને પોતાની ગેરપ્રવૃત્તિઓ ચલાવવાની સરળ તક મળી જાય છે.
આ સંસ્થાઓ દ્વારા જાતે છાપેલા ઓળખપત્રો આપવામાં આવે છે. એટલું જ નહીં, બાઈક અને કાર પર લગાવવા માટે પ્રેસ અથવા પોલીસ લખેલા સ્ટીકરો પણ વિતરણ કરવામાં આવે છે. આ વાહનો જ્યારે ગામડાઓમાં પ્રવેશ કરે છે ત્યારે સામાન્ય લોકો અને દુકાનદારોમાં ભય અને ગેરસમજ ફેલાય છે. ઘણા લોકો સાચી પોલીસ કે સાચા મીડિયા પ્રતિનિધિ હોવાનું માનીને તેમની વાતો માની લે છે.
સ્થાનિકોનું કહેવું છે કે આવા લોકો મીડિયા હોવાનો દાવો કરીને જાહેર સ્થળો, દુકાનો, સરકારી કચેરીઓ, વેપારીઓ અને સામાજિક કાર્યક્રમોમાં ફોટા તથા વીડિયો ઉતારે છે. બાદમાં આ ફોટા–વિડિયોને આધારે દબાણ ઊભું કરી ઉઘરાણી કરવામાં આવે છે. વર્ષ દરમિયાન વિવિધ બહાનાઓથી ઉઘરાણી માટે આવનાર આવા તત્વો દિવાળી જેવા તહેવારોના નામે પણ આજે ખુલ્લેઆમ ઉઘરાણી કરી રહ્યા હોવાની ફરિયાદો સામે આવી છે.
કેટલાક કિસ્સાઓમાં તો માહિતી અધિકાર અધિનિયમ (RTI) નો સહારો લઈ સરકારી કચેરીઓમાંથી માહિતી માંગવામાં આવે છે અને ત્યારબાદ તે માહિતીના આધારે અધિકારીઓ કે કર્મચારીઓ પર દબાણ ઊભું કરી રોકડી વસૂલાત કરવામાં આવતી હોવાની ચર્ચા છે. RTI જેવો કાયદો પારદર્શિતા અને જવાબદારી માટે બનાવવામાં આવ્યો છે, તેનો દુરુપયોગ કરીને વ્યક્તિગત લાભ મેળવવાનો પ્રયાસ થતો હોવાનો આરોપ સ્થાનિકો લગાવી રહ્યા છે.
આ સમગ્ર પરિસ્થિતિનો સૌથી મોટો ભોગ સાચા અને જવાબદાર સ્થાનિક મીડિયા પ્રતિનિધિઓ બની રહ્યા છે. વર્ષોથી નિષ્ઠાપૂર્વક અને જવાબદારી સાથે સમાચાર સેવા આપતા સ્થાનિક પત્રકારોની છબી પર આવા નકલી પ્રેસ કાર્ડધારકોના કારણે દાગ લાગી રહ્યો છે. સામાન્ય લોકોના મનમાં “બધા પ્રેસવાળા ઉઘરાણી કરે છે” જેવી ખોટી માનસિકતા ઉભી થઈ રહી છે, જે સ્વસ્થ લોકશાહી અને સ્વતંત્ર પત્રકારિત માટે ઘાતક છે.
આદિવાસી વિસ્તારોમાં પહેલેથી જ શિક્ષણ, રોજગાર અને માહિતીની અછત છે. આવી સ્થિતિમાં પ્રેસ અને પોલીસ જેવા નામોનો દુરુપયોગ કરીને ભય અને ભ્રમ ફેલાવવો અત્યંત ગંભીર બાબત ગણાય છે. કેટલાક ગામોમાં તો લોકો સરકારી અધિકારીઓને પણ શંકાની નજરે જોવા લાગ્યા છે, જે વહીવટી તંત્ર અને જનતા વચ્ચે的不વિશ્વાસ ઊભો કરી શકે છે.
સ્થાનિક આગેવાનો, સમાજસેવકો અને નાગરિકો એક સ્વરમાં માંગ કરી રહ્યા છે કે સરકારી વહીવટ તંત્ર અને પોલીસ વિભાગ દ્વારા આ સમગ્ર મામલે ઊંડાણપૂર્વક અને નિષ્પક્ષ તપાસ હાથ ધરવામાં આવે. સાચા પ્રેસ પ્રતિનિધિ કોણ છે, ખોટા ઓળખપત્રો અને સ્ટીકરો કોણ બનાવી આપે છે, તથા કઈ સંસ્થાઓના નામે આ પ્રવૃત્તિઓ ચાલી રહી છે તેની વિગતવાર તપાસ કરવાની માંગ ઉઠી છે.
આ સાથે જ, જિલ્લા પ્રશાસન દ્વારા સ્પષ્ટ માર્ગદર્શિકા જાહેર કરવામાં આવે કે પ્રેસ તરીકે કાર્ય કરવા માટે કયા પ્રકારના માન્ય ઓળખપત્ર જરૂરી છે. પોલીસ વિભાગ દ્વારા પણ ખોટા પોલીસ કે ક્રાઈમ બ્રાન્ચના નામે ફરતા લોકો સામે કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવે તેવી અપેક્ષા વ્યક્ત કરવામાં આવી છે. જો જરૂરી હોય તો ખાસ ડ્રાઈવ ચલાવી આવા તત્વોને પકડવા અને તેમની સામે કાયદેસર પગલાં લેવા જોઈએ એવી માંગ ઉઠી છે.
સ્થાનિક નાગરિકોનું માનવું છે કે જો સમયસર પગલાં લેવામાં નહીં આવે તો આવા તત્વોના હિંમત વધુ વધશે અને ભવિષ્યમાં મોટી સમસ્યાઓ ઊભી થઈ શકે છે. આદિવાસી વિસ્તારોની શાંતિ, સામાજિક સમરસતા અને વિશ્વાસ જાળવવા માટે તાત્કાલિક અને કડક કાર્યવાહી અનિવાર્ય બની છે.
આ સમગ્ર મુદ્દે હવે સરકારી તંત્ર, પોલીસ અને સંબંધિત વિભાગો શું પગલાં લે છે તેની તરફ સમગ્ર વિસ્તારની નજર મંડાઈ છે. પ્રેસ અને પોલીસના નામે રોફ જમાવતા ખોટા તત્વો સામે કાયદાનો કડક હાથ ચાલે, તેવી જ સ્થાનિકોની સ્પષ્ટ અને મજબૂત માંગ છે.